مجموعه ای از نغمات حزین است که گذشته ای را به تصویر می کشد که انسان آن را از دست داده و انسان را به خویشتن خویش دعوت می کند. استادان لحن معتقدند، صبا آتش دل و نوای فراق است که هر شنونده ای را به کنکاش و بررسی گذشته ی خود دعوت می کند و می گویند، اگر مقامات را به منزله ی موجودی زنده در نظر بگیریم، صبا صدای وجدان آگاهی است که در عین توبیخ و بررسی جزء به جزء رفتار و اعمال، انقلابی در دل ایجاد می کند و مسیر توبه و بازگشت را هموار می سازد. لذا هر کس که میل به بازگشت در وجودش بیش تر باشد. صبا را بهتر، تأثیر گزارتر و به جاتر اجرا می کند [ نرم افزار مائده ].
روند اجرای این مقام کاملا لطیف، ملایم و روان است و هرگونه تکلف در اجرایش، تأثیر آن را کاهش می دهد؛ در پرده های صوتی بالا، تلاوت آن زیبا و جذاب تر است. از نغمات فرعی آن « رمل » است که از حزن فراوانی برخوردار است و در جاهایی به کار می رود که اوج حزن، جمله را در بر گیرد یا قسمتی از آیه که در حال تلاوت آنیم، تفاوت زیادی با دیگر قسمت های آیه داشته باشد [ مجموعه نوارهای آموزشی آشنایی با دستگاه ها و نغمات قرآنی ؛ ملاتقی، 106:1381 ].
بهتر است که این مقام را در موضوعاتی همانند: عبرت از حوادث گذشتگان، به تصویر کشیدن عاقبت نیک مؤمنان و سرانجام بد گناهکاران، برای مقایسه و در نهایت عبرت، دعا، توبه و پشیمانی، ذکر نعمت ها و نشانه های خداوند استفاده کرد [ نرم افزار مائده ]. محدوده های صوتی جواب و جواب جواب این مقام را می توان در مدها و محل های کشش آیات اجرا کرد [ ملاتقی، 106:1381 ]. استادان لحن معتقدند، این مقام را پس از بیات و حجاز اجرا کنیم بهتر است. صبا دارای زیر شاخه های « تقطیع » و « عجم » است که قسمت اصلی تقطیع همان « رمل » است که قراء در صبا و سه گاه از آن استفاده می کنند. بعضی درباره ی زیر شاخه ی عجم معتقدند که خود به عنوان مقامی اصلی مطرح است. ولی ما معتقدیم، زیر شاخه ی عجم غیر از آن مقام عجمی است که میان قاریان بزرگ جهان به چهارگاه معروف است و زیر شاخه ی عجم فقط در حد همین زیر شاخه در مقام صباست [ نرم افزار مائده ]. صبا را می توان با مقامات حجاز، نهاوند، سه گاه و چهارگاه، ترکیب کرد [ ملاتقی، 106:1381 ]. در میان قاریان مشهور جهان، قاری « حنجره طلایی » [ قاسم احمد، 47:1374 ] یعنی استاد عبدالباسط، در اجرای مقام صبا به ویژه در زیر شاخه ی عجم، مهارت خاصی از خود نشان داده است [ نرم افزار مائده ].